ನವಲಗುಂದ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಂದು ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರ. ನವಲಗುಂದ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಹೇಗೆ ಬಂತು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಊರ ಹಿರಿಯರು ಹೆಳುವುದೇನೆ0ದರೆ - ಇಲ್ಲಿಯ ಜನಜೀವನ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೆ ಪಸರಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಸಾಕಷ್ಟು ನವಿಲುಗಳು ಇಲ್ಲಿಯ ಗುಡ್ಡದ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುತಿದ್ದವೆಂದೂ ಹಾಗೂ ಈಗಲೂ ಸಹ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತವೆ0ದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಈ ತಾಲೂಕಿಗೆ ಮೊದಲು ನವಿಲುಗಳಗುಡ್ಡ, ನವಿಲುಗುಂದ, ತದನಂತರ ನವಲಗುಂದ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಕೂಡಾ ಬಂತು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಪ್ರತೀತಿ. ಹಾಗೇಯೇ ಇಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅನೇಕ ಮಹಿಮಾಪುರುಷರು ಬಾಳಿ-ಬೆಳಗಿ ಹೋಗಿರುವರು. ಅವರಲ್ಲಿ, ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯ ಶ್ರೀಸಿದ್ಧಾರೂಢರೊಡನಾಡಿದ ಶ್ರೀ ಅಜಾತ ನಾಗಲಿಂಗದೇವರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಕರುನಾಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿರುವ ಇಲ್ಲಿರುವ ಮಠಗಳಾದ
- ಶ್ರೀಸಿದ್ದೇಶ್ವರರ ಶ್ರೀಪಂಚಗೃಹ ಹಿರೇಮಠ,
- ಶ್ರೀಬಸವರಾಜದೇವರ ಶ್ರೀಗವಿಮಠ,
- ಶ್ರೀನಾಗಲಿಂಗನ ಶ್ರೀಅಜಾತ ನಾಗಲಿಂಗಮಠ ಮತ್ತು
- ಹುರಕಡ್ಲಿ ಶ್ರೀಅಜ್ಜನವರ ತಪೋಭೂಮಿ ಇದೆ.
೨೨ ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತಗಳು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಗ್ರಾಮಗಳು (ಗ್ರಾಮಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ)(ಗ್ರಾಮಗಳ ಹೆಸರು)
ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂತಿವೆ :
೧. ಅಳಗವಾಡಿ(೧),೨. ಹೆಬ್ಬಾಳ(೧),
೩. ಜಾವೂರ(೨) (ಜಾವೂರ, ಬಳ್ಳೂರು),
೪. ಗುಮ್ಮಗೋಳ(೨) (ಗುಮ್ಮಗೋಳ, ಬ್ಯಾಲ್ಯಾಳ),
೫. ಶಿರೂರ(೨) (ಶಿರೂರ, ಆಹೆಟ್ಟಿ)
೬. ಮೊರಬ(೨) (ಮೊರಬ, ತಲೆಮೊರಬ),
೭. ಶಿರಕೋಳ(೨) (ಶಿರಕೋಳ, ಹಣಸಿ),
೮. ತಿರ್ಲಾಪೂರ(೧),
೯. ಯಮನೂರ(೪) (ಯಮನೂರ, ಆರೇಕುರಹಟ್ಟಿ, ಪಡೇಸೂರ, ಕುಮಾರಗೊಪ್ಪ),
೧೦. ಹಾಲಕುಸುಗಲ್ಲ(೨)(ಹಾಲಕುಸುಗಲ್ಲ, ಶಾನವಾಡ),
೧೧. ಕಾಲವಾಡ (೪) (ಕಾಲವಾಡ, ಕರ್ಲವಾಡ, ಚಿಲಕವಾಡ, ಬೆಳಹಾರ),
೧೨. ಶಿಶುವಿನಹಳ್ಳಿ(೫)(ಶಿಶುವಿನಹಳ್ಳಿ, ದುಂದೂರ, ಬೆನ್ನೂರು, ಬಲ್ಲರವಾಡ, ನಾಗರಹಳ್ಳಿ),
೧೩. ನಲವಡಿ(೨)(ನಲವಡಿ, ಮಣಕವಾಡ),
೧೪. ಭದ್ರಾಪೂರ(೪) (ಭದ್ರಾಪೂರ, ಮಜ್ಜಿಗುಡ್ಡ, ಸೈದಾಪೂರ, ಬಸಾಪೂರ),
೧೫. ಹಳ್ಳಿಕೇರಿ(೩) (ಹಳ್ಳಿಕೇರಿ, ಸಾಸ್ವಿಹಳ್ಳಿ, ಕೊಂಡಿಕೊಪ್ಪ),
೧೬. ಇಬ್ರಾಹಿಂಪೂರ(೨) (ಇಬ್ರಾಹಿಂಪೂರ, ನಾವಳ್ಳಿ)
೧೭. ತುಪ್ಪದಕುರಹಟ್ಟಿ(೩) (ತುಪ್ಪದಕುರಹಟ್ಟಿ, ಅಡ್ನೂರು, ಕಿತ್ತೂರು),
೧೮. ಶಲವಡಿ(೧),
೧೯. ನಾಯಕನೂರ(೩)(ನಾಯಕನೂರ, ದಾಟನಾಳ, ಭೋಗಾನೂರ)
೨೦. ತಡಹಾಳ(೩)(ತಡಹಾಳ, ಅರಹಟ್ಟಿ, ಕೊಂಗವಾಡ),
೨೧. ಗುಡಿಸಾಗರ(೪)(ಗುಡಿಸಾಗರ, ನಾಗನೂರು, ಕಡದಳ್ಳಿ, ಸೊಟಕನಹಾಳ),
೨೨. ಬೆಳವಟಗಿ(೩)(ಬೆಳವಟಗಿ, ಅಮರಗೋಳ, ಗೊಬ್ಬರಗುಂಪಿ)
೨ ಪಟ್ಟಣ ಪಂಚಾಯತಗಳು ಇಂತಿವೆ :
೧. ನವಲಗುಂದ ಪಟ್ಟಣ, ೨. ಅಣ್ಣಿಗೇರಿ ಪಟ್ಟಣ.ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಜಮುಖಾನೆ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಈ ಊರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.
